تاریخچه دیوار سبز در ایران و جهان و معرفی دیوارهای سبز مدرن

دیوار سبز یکی از زیباترین گزینه‌های دکوراسیون فضای خارجی و حتی فضای داخلی است که می‌توان در انواع سبک‌های دکوراسیون کلاسیک و مدرن از آن استفاده کرد. تاریخچه دیوار سبز در ایران مربوط به دورانی می‌شود که گیاهان رونده از محبوبیت بالایی برخوردار بودند. اما چند دهه است که دیوارهای سبز مصنوعی معرفی شده‌اند و هیچ‌گونه شرایط نگهداری خاصی ندارند. در این مطلب تاریخچه دیوار سبز را در ایران و جهان معرفی کرده‌ایم.

تاریخچه دیوار سبز در ایران و جهان (دوره باستان)

باغ‌های معلق بابل، باغ‌های باستانی هستند که به عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه جهان شناخته می‌شوند و حدس زده می‌شود که در نزدیکی کاخ سلطنتی بابل قرار داشته باشند. در حال حاضر و با شروع قرن بیست و یکم، هنوز محل باغ‌های معلق مشخص نشده است. با این وجود، تئوری‌های زیادی در مورد ساختار و موقعیت باغ‌ها وجود دارد. برخی از محققان بر این باور هستند که این باغ‌ها روی پشت‌بام و از نوع روف‌گاردن هستند. نظریه دیگری که توسط نوشته‌های باستان‌شناس بریتانیایی لئونارد وولی رایج شده است، پیشنهاد می‌کند که باغ‌ها در داخل دیوارهای کاخ سلطنتی در بابل، پایتخت بابل (اکنون در جنوب عراق) ساخته شده‌اند و در واقع «آویزان» نبوده‌اند، بلکه در جای خود قرار دارند.

عبارت “در هوا” یعنی باغ‌ها از نوع روف‌گاردن بودند که بر روی یک سری تراس‌های زیگورات قرار داشتند و توسط پمپ‌های رودخانه فرات آبیاری می‌شدند. به طور سنتی تصور می‌شد که آنها متعلق به ملکه نیمه افسانه‌ای سامورامت یا شاه نبوکدرزار دوم باشد.

برخی از منابع در مورد اینکه چه کسی باغ‌های معلق را ساخته است اختلاف نظر دارند. با این حال، تعدادی از توصیف‌ها موافق بودند که باغ‌ها در نزدیکی کاخ سلطنتی قرار داشتند و بر روی تراس‌های طاق‌دار قرار داشتند. همچنین آنها را با سیستم منحصر به فردی آبیاری می‌کردند و با بالکن‌های سنگی مسقف می‌شدند که روی آن‌ها مواد مختلفی مانند نیزار، قیر و سرب قرار می‌گرفت تا آب آبیاری از تراس‌ها بیرون نریزد. تاثیر گرین وال مصنوعی در کاهش استرس و همین‌طور زیبایی منحصر به فرد دو دلیل مهمی بودند که با همه سختی‌ها، این دیوارها ساخته و استفاده می‌شدند.

تاریخچه دیوار سبز طبیعی در ایران

با ظهور معماری مدرن و توسعه شهرسازی در شهرهای بزرگ مانند تهران از انواع گیاهان خزنده و رونده برای پوشش دیوارها استفاده می‌شود. در گذشته از انواع گیاهان رونده برای ایجاد بافت دیوار سبز طبیعی استفاده می‌شد که از جمله برخی از این گیاهان می‌توان به اسکیانتوس، پتوس، پاپیتال، بیلبرجیا، یاسمن، سرخس، امین‌الدوله، انجیر چسب، موچسب و پیچ گلیسین اشاره کرد.

از جمله برخی از دیوار گیاهان مورد استفاده در ساخت دیوار سبز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کوکدما
• فیلودندرون
• پیچ کلماتیس
• پیچ اناری
• پیچک انگلیسی

گیاه رونده پتوس

یکی از گیاهانی که می‌تواند در ساخت دیوار سبز طبیعی مورد استفاده قرار بگیرد، گیاه رونده پتوس است. این گیاه به عنوان یکی از گیاهان رونده با انواع شرایط محیطی شناخته می‌شود که هزینه نگهداری پایینی دارد و در حتی در شرایط سخت نیز رشد می‌کند.

گیاه بالارونده پاپیتال

از جمله دیگر گیاهان رونده مورد استفاده در سات دیوار سبز می‌توان به گیاه بالارونده پاپیتال اشاره کرد. این گیاه برگ‌های نسبتا کوچکی دارد و از نوع همیشه سبز است. برای رشد مناسب، گیاه پاپیتال باید در معرض نور زیاد قرار بگیرد، در فصول سرد یک بار و در فصول گرم دو بار در هفته آبیاری شود. این گیاه در گذشته برای ساخت انواع دیوار سبز استفاده می‌شد و می‌توانست جلوه‌ای منحصر به فرد را ایجاد کند.

ابداع دیوار سبز مصنوعی در جهان

بعد از اینکه دیوارهای سبز طبیعی توانستند به محبوبیت فوق‌العاده بالایی دست پیدا کنند، دیوارهای سبز مصنوعی معرفی شدند که از برخی جهات گزینه مناسب‌تری نسبت به مدل‌های طبیعی بودند. یکی از مهم‌ترین مزایای دیوارهای سبز مصنوعی، عدم نیاز آن‌ها به آبیاری است.

به دلیل اینکه در ساخت دیوارهای سبز مصنوعی از هیچ نوع بافت زنده‌ای استفاده نشده است، این نوع دیوارها به آبیاری هم نیازی ندارند و این موضوع به این معنی است که دیگر خبری از پمپ آب و شلنگ مخصوص آبیاری نیست.

مورد بعدی که درباره دیوارهای سبز مصنوعی وجود دارد، تغییر رنگ و بافت آن‌ها در فصول مختلف است. در فصول سرد سال، دیوارهای سبز طبیعی بافت خود را از دست می‌دهند و تبدیل به چند شاخ و برگ می‌شوند. این در حالی است که دیوارهای مصنوعی در همه نوع شرایطی بافت خود را حفظ می‌کنند و به اصطلاح، همیشه سبز هستند.

از نظر شرایط نگهداری، دیوارهای سبز طبیعی به سم‌پاشی و مراقبت‌های خاص در شرایط دمایی مختلف دارند. این در حالی است که در دیوارهای سبک مصنوعی هیچ خبری از این موارد نیست. همه این موارد دست به دست هم داده‌اند تا دیوارهای سبز در جهان بسیار محبوب باشند.

استنلی وایت؛ نوآور در سیستم دیوار سبز

در دهه 1930، استنلی هارت وایت، استاد معماری منظره در دانشگاه ایلینویز، اولین سیستم دیوار سبز را توسعه داد. او نمونه‌های اولیه را در حیاط خلوت خود در شهر اوربن ایالت ایلینویز آزمایش کرد. وایت در سال 1938 اختراع خود را تحت عنوان “آجرهای گیاه شناسی” ثبت کرد. وایت هنرمندی با استعداد بود و سعی می‌کرد با رویکرد خلاقانه خود در تدریس، الهام‌بخشی را به دانش‌آموزان خود به بهترین شکل ممکن انجام دهد. اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که نقاشی‌های گویای او بر روی تابلوی «ده تصویر برای آموزش معماری منظر» قرار دارند که وایت برای انتقال مفاهیم از آن استفاده کرد.

دوران طلایی پاتریک بلان برای ابداع دیوارهای سبز مصنوعی

در اواسط قرن بیستم، پاتریک بلان، گیاه‌شناس فرانسوی، اولین دیوار سبز مدرن را با استفاده از سیستم هیدروپونیک برای رشد گیاهان به صورت عمودی توسعه داد. این طرح نوآورانه به سرعت توجه معماران و طراحان را به خود جلب کرد و آن‌ها پتانسیل استفاده از دیوارهای سبز را به عنوان یکی از ویژگی‌های طراحی دیدند. در طول چند دهه بعد، دیوارهای سبز به تکامل خود ادامه دادند و فناوری‌ها و تکنیک‌های جدیدی توسعه یافتند تا آنها را کاربردی‌تر و پایدارتر کند.

در دهه 1980، اصطلاح “باغ عمودی” برای توصیف نوع جدیدی از دیوار سبز یا همان چمن مصنوعی دیواری ابداع شد که نه تنها گیاهان، بلکه سایر عناصر طراحی مانند ویژگی‌های آب و روشنایی را نیز در خود جای داده بود. این باغ‌های عمودی در فضاهای تجاری و عمومی محبوب شدند و به ایجاد محیط‌های منحصر به فرد و جذاب کمک کردند.

محبوبیت دیوارهای سبز و باغ‌های عمودی در گذر زمان افزایش پیدا کرده است و در حال حاضر معماران و طراحان زیادی از آن‌ها برای پروژه‌های خود استفاده می‌کنند. استفاده از دیوارهای سبز مزایای زیادی دارد که از جمله برخی از آن‌ها می‌توان به بهبود کیفیت هوای داخلی، کاهش هزینه‌های انرژی و ایجاد محیطی زیباتر اشاره کرد. علاوه بر این، نشان داده شده است که دیوارهای سبز و باغ‌های عمودی نیز تأثیر مثبتی بر رفاه و بهره‌وری کارکنان دارند و آنها را به گزینه‌ای جذاب برای شرکت‌هایی تبدیل می‌کند که به دنبال ایجاد یک محل کار کارآمدتر و مؤثرتر هستند.

با وجود محبوبیت روزافزون، دیوارهای سبز و باغ‌های عمودی همچنان یک سبک طراحی نسبتا جدید هستند و روز به روز به اطلاعات مربوط به آن‌ها افزوده می‌شد. طی تحقیقات مختلف پیش‌بینی شده است که در سال‌های آینده محبوبیت این نوع دیوارها افزایش پیدا خواهد کرد.

تاریخچه اجرای دیوار سبز مصنوعی در معماری مدرن در ایران

در معماری مدرن ایرانی نیز در حال حاضر از دیوارهای سبز استفاده می‌شود. چرا که دیوارهای سبز در تاریخچه ایران ریشه دارند و با فرهنگ و سلیقه مردم این کشور سازگار هستند. اما باید به این نکته اشاره کنیم که به دلیل تمایل بسیاری از مردم به داشتن دیوار سبز در فضای داخلی و همین‌طور نیاز به شرایط نگهداری آسان، دیوارهای سبز طبیعی دیگر چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

دیوارهای سبز امروزی مورد استفاده در ایران

در حال حاضر می‌توان از دیوارهای سبز در معماری ایرانی کلاسیک و مدرن استفاده کرد. این دیوارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند در صورت رعایت نکات مربوط به مکمل رنگ سبز نهایت زیبایی را برای فضای مورد نظر شما ایجاد کنند. اما باید این نکته را در نظر داشته باشید که جهت ایجاد جلوه مناسب، حتما باید هارمونی نیز ایجاد شود. در صورت عدم ایجاد هارمونی مناسب، هرچقدر هم که دیوار سبز مورد نظر شما طراحی زیبایی داشته باشد، در محیط جلوه دلخواه را ایجاد نخواهد کرد.

از دیوار سبز می‌توان در انواع فضاهای داخلی و خارجی استفاده کرد. به عنوان مثال، این دیوارها می‌توانند در محیط کافی‌شاپ‌ها استفاده شوند. همچنین در فضای برخی از رستوران‌ها نیز می‌توان از دیوار سبز استفاده کرد. اما برای انتخاب بهترین فضا و نوع دیوار سبز مناسب، بهتر است با یک فرد متخصص در این حوزه مشورت کنید.

استفاده از دیوار سبز در معماری ایرانی

تاریخچه اصلی دیوارهای سبز به دومین مورد از عجایب هفت‌گانه جهان یعنی باغ‌های معلق بابل برمی‌گردد. در ایران، ایجاد دیوارهای سبز به دوران استفاده از گل‌های رونده مانند پیچک برمی‌گردد و در حال حاضر نمونه‌های مصنوعی از این دیوارها نیز وجود دارند که می‌توان از آن‌ها در انواع دکوراسیون‌های داخلی و خارجی استفاده کرد.